دکتر عباس خامه یار معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و کارشناس مسائل جهان اسلام و غرب آسیا که پیش از این رایزن فرهنگی ایران در کویت و قطر و وابسته فرهنگی ایران در بعلبک لبنان بوده است در گفت و گو با سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه» به بیان آخرین تحولات جهان اسلام و اختلافات بین کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس و تاثیرات پیروزی های محور مقاومت در منطقه پرداخت.

سئوال: بعد از سفر ترامپ به عربستان سعودی شاهد تحولاتی در منطقه بودیم ، اختلافات بین کشورهای شورای همکاری های خلیج فارس از یک سو و خرید و فروش میلیاردی اسلحه بین آمریکا و عربستان از سوی دیگر با محوریت دشمنی با محور مقاومت انجام شد به نظر شما این تحولات چه پیامدی را درکشورهای اسلامی در پی خواهد داشت؟

این قطعه ای از یک پازل کلی است و ما باید نسبت به تحولات منطقه در سال های گذشته یا سال های اخیر و برنامه ریزی ها و خواب هایی را که دشمنان محور مقاومت برای منطقه دیدند و یا به تعبیر بنده یک تصویر هوایی داشته باشیم تا بتوانیم ارتباط این گروه ها را با تحولات منطقه ببینیم تا تصویر کاملی به ما دهد که نشان دهنده وضعیت ما در منطقه است .

* در آستانه دومین سده قرار داد سایس بیکو هستیم

 این تصویر را در راستای باز تقسیم جهان اسلام می دانم چراکه ما درآستانه دومین سده قرار داد سایس بیکو هستیم که بین فرانسه و انگلیس در آستانه فروپاشی دولت عثمانی انجام شد و تقسیمی در منطقه اتفاق افتاد و از آن قرار داد بیانیه بالفور صادر شد که دستاورد آن تاسیس رژیم صهیونیستی بود. آن بیانیه آغاز پیدایش رژیم استعماری صهیونیستی در منطقه بود و آنچه امروز در منطقه رخ می دهد و در آغاز دومین سده بیانیه بالفور هستیم در راستای تثبیت مرزهای رژیم صهیونیستی قرار دارد و این یک نگاه کلی است. آنچه که امروز در یمن،عراق، سوریه و لیبی و کشورها مختلف رخ می دهد  نشان از تقسیم مجدد جهان اسلام است و همه کشورها هدف هستند و هدف بزرگ، جمهوری اسلامی ایران است .

بر اساس نظر محور آمریکایی- عربی، در همه این کشورها نیروهای بالقوه شان نباید به عمل برسد چراکه تهدیدی برای مرزهای رژیم صهیونیستی به شمار می آید، بر این اساس همه کشورهای اسلامی هر یک به شیوه ای باید تجزیه شوند ، ارتش عراق ، زیر ساخت های فرهنگی، تمدنی و فرهنگی ساختار سیاسی و بنیه های اقتصادی سوریه این گونه فروپاشیده شود، لیبی باید تجزیه شود، ترکیه باید کودتایی در آن انجام شود چراکه ممکن است در آینده خطری برای صهیونیست ها محسوب شود. جنوب سودان باید از سودان جدا شود، جامعه مصر باید به شدت دو قطبی شود و کشوری مثل مصر که پشتیبان کشورهای عربی بود بایستی به نان شبش محتاج شود .

* ائتلاف عربی-غربی و عبری با محوریت دشمنی با ایران تشکیل شد

دیدار ترامپ از عربستان و تشکیل ائتلافی علیه جمهوری اسلامی ایران موسوم به ائتلاف عربی -غربی عبری جزوی از نقشه کلانی است که آمریکایی ها دنبال آن هستند و یک بازی برد برد برای سعودی ها و  آمریکا محسوب می شود. سعودی ها با پرداخت 400 میلیارد دلار توانستند، آمریکا را به منطقه بکشانند و حمایت آمریکا را جلب کنند، در واقع آنچه اتفاق افتاد و بحرانی که بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس پیش آمد یک لطف الهی بود و یک شکست و رسوایی فوق العاده ای برای سعودی ها به حساب می آید و همه کشور های منطقه عمق این شکست را دیدند .

* اختلاف بین اعضای شورای همکاری های خلیج فارس رسوایی برای سعودی ها

در واقع این شکست اشتباه تاریخی مجدد برای سعودی ها بود که گروه های جهادی فلسطینی و جنبش های آزادی بخش منطقه را در لیست سیاه قرار دادند و پرواز ریاض تل آویو را به طور مستقیم ایجاد کردند  و ائتلافی را با رژیم صهیوینسیتی برای مقابله با اردوگاه مقاومت و جمهوری اسلامی ایجاد کردند؛ این رسوایی جدید برای سعودی ها بعد از شکست در سوریه و یمن بود .

انچه امروز در منطقه اتفاق افتاده و پیروزی بزرگ در موصل را  شاهدیم وصل شدن محور بغداد - دمشق - تهران و بیروت است که پیروزی دیگری برای جبهه مقاومت محسوب می شود و  علیرغم موانع تراشی ها و فشارهای زیاد و  جنگ تبلیغاتی گسترده و تلاش امپراطوری های رسانه ای غرب و کشورهای مرتجع منطقه که تلاش کردند جنگ روانی ایجاد کنند  و تا حدودی نیز تاثیر گذار نیز بودند ، یک نوع چیرگی و موفقیت بر طراحی ها و نقشه استکبار جهانی بود.

سئوال: دلیل اصلی دشمنی و اختلاف اخیر عربستان و چند کشور عربی شورای همکاری های خلیج فارس با کشور قطر چیست و چه پشت پرده ای می تواند داشته باشد؟

اختلافات بین اجزای مجموعه شورای همکاری های خلیج فارس همواره از ابتدا وجود داشته است، انگلیسی ها دردهه 70 میلادی منطقه را به دلایل مختلف ترک کرده و منطقه را با بمب های ساعتی در جای جای آن بمب گذاری کرده تا بتوانند با شعله ور کردن آنها به بحران سازی بپردازند و منافعشان را تامین کنند. لذا این اختلافات، اختلافات تاریخی بود که از گذشته وجود داشته و ازطرف دیگر شورای همکاری خلیج فارس ناقص الخلقه متولد شد.

* شورای همکاری خلیج فارس برای مخالفت با ایران و حمایت از رژیم بعث ایجاد شد

در آغاز دهه 80 میلادی بلافاصله بعد از پیروزی جمهوری اسلامی ایران ، این شورا برای مخالفت با ایران و حمایت از رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی ایجاد شد و هدف آن مقابله با ایران بود. لذا هیچ گاه هم گرایی و وحدت و همبستگی بین این کشورها ایجاد نشد و نه وحدت گمرکی بین آنها ایجاد شد و نه توانستند از یک پول واحدی برخورد باشند و همچنان اختلافات قبیله ای بر این کشورها حاکم بود و مرزها همچنان باقی ماندند و این شورا چیزی کاملا متفاوت از اتحادیه اروپا بود در صورتی که آنها گمان می کردند، می توانند از این  الگو کپی برداری کنند اما نشانی از اتحاد و همبستگی بین این کشورها دیده نشد.

از سوی دیگر رقابت های جهانی بین قدرت سنتی چون انگلیس و قدرت فعلی آمریکا را بایستی در نظر بگیریم و این رقابت های منفعت جویانه تاثیر گذار بوده  و این شورا را به دو بلوک سه به سه تبدیل شده است. سه کشور به قیومیت انگلیس در آمدند و سه کشور دیگر تحت الحمایه آمریکا شدند. نکته دیگر در این رابطه این است که  قطری ها در سال های اخیر با توجه به جمعیت اندکی که دارند و جغرافیای محدودشان توانستند غول اقتصادی در منطقه شوند و با امپراطور وغول رسانه ای همچون الجزیره میزبان بسیاری از  شخصیت های سیاسی و مذهبی جهان اسلام شدند و یک قدرت نرم بزرگی را ایجاد کردند.

* هراس سعودی ها از قدرت نرم قطر در منطقه

این قدرت نرم قابل توجه در منطقه به نفع سعودی ها نبود چرا که سعودی ها محدود عمل می کنند و بسته اند مثلا رانندگی زنان را نمی پذیرند، چطور می توانند چنین قدرت نرمی را در مرزهایشان توسط قطر و آزادی های نسبی و فضای رسانه ای این کشور را بپذیرند .

این نکته مهمی بود که سعودی ها را به واکنش واداشت. سعودی ها سر مست رونمایی از جشن فاکتور 400 میلیارد دلاری بودند و مشغول  رقص شمشیر و وعده های ترامپ بودند و فکر می کردند شکست ها ی گذشته شان را جبران می کنند و به عنوان بازیگر بزرگ منطقه ایفای نقش می کنند. این قرائت ناصحیح تازه کارانه سیاست در عربستان و زمامداران جدید باعث شد تحرک گسترده برای استیلا  بر کشورهای همسایه داشته باشند . سعودی ها بعد از این سرمستی به ابعاد فاجعه پرداخت این مبلغ پی بردند و می خواستند این مبلغ را سرشکن وسهم بندی کرده و بین کشورهای همسایه تقسیم کنند. اما در بین این کشورها حکومت بحرین قادر به هیچ پرداختی نبود و عمانی ها نیز همینطور، کویتی ها هم  دچار بحران اقتصادی بودند که بخشی از آن ناشی از کاهش قیمت نفت توسط سعودی ها بود و بخشی هم به خاطر توقف تولید نفت از چاه های مشترک با سعودی ها در سال های اخیر بود .

* ائتلاف سعودی ها علیه قطر با شکست مفتضحانه ای  روبرو شد

براساس تفکر سعودی ها تنها قطری ها بودند که باید بخشی از این مبلغ را پرداخت می کردند اما آنها واکنش نشان دادند و اعتقاد داشتند اگر قرار است چنین پرداختی به آمریکا داده شود، نیازی به واسطه سعودی نداشتند. اگرچه آمریکایی ها می خواهند این بحران ادامه پیدا کند اما تا این لحظه رسوایی دیگر برای سعودی ها محسوب می شود، سعودی ها فکر می کردند این موضوع را می توانند حل کنند وبر این اساس درخواست دهگانه و فرصت 24 ساعته را برای قطر ارائه کردند و سعی کردند ائتلافی را بوجود آوردند اما به غیر از کشورهای حوزه خلیج فارس که تحت تسلط عربستان هستند و  به غیراز اتیوپی و جیبوتی کشور دیگری به این ائتلاف ملحق نشد. بسیاری از کشورهای مهم عربی که هم پیمانان عربستان هستند از پیوستن به این ائتلاف سر باز زدند به عنوان مثال سودانی ها زیر بار نرفتند، مراکشی ها در اقدام غیر مترقبه یک هواپیمای کمک غذایی به نشانه دوستی برای قطر ارسال کردند و کشورهای دیگر عربی به هرنحوی از پیوستن به ائتلاف سرباز زدند .

اما پس از مدتی سعودی ها درخواست سیزده گانه ای دیگر با مهلت 10 روزه ارائه کردند  و 48 ساعت این درخواست تمدید شد وبعد هم  اجلاس وزرای خارجه 4  کشور در قاهره برگزار شد که در واقع تیر خلاصی بر تهدید عربستان به قطر بود و عملا این تهدید ها با عدم تصمیم گیری و بر آشفتگی بین این کشورها همراه شد و عملا شکست عربستان را رقم زد . ورود وزیر خارجه آمریکا به منطقه و اعلام وی مبنی بر اینکه لیست درخواست سعودی ها گذشته و به آن مرحله باز نمی گردیم و این تجدید نظر آمریکا به هر دلیلی رسوایی سعودی را در پی داشت و پیروزی بزرگی برای قطری ها بود که در برابر خواست سعودی ها ایستادگی کردند و اگر قطر تن به این درخواست ها می دادند، موجودیت و آینده و اعتبار خودشان را از دست می دادند.

* مقاومت قطر در برابر عربستان رسوایی جدید سعودی ها

قطری ها توانستند با قدرت نرمشان با تعامل آمریکا و باج دادن به آنها با تحرک خوب دیپلماتیک و وقت کشی و تهدید های ضمنی که به کشورهایی که پایگاه نظامی در قطر داشتند و سفر به کشورهای اروپایی برای مجاب کردن غربی ها  و اتحادشان با ایران و ترکیه و بهره گیری از فرصت های منطقه ای توانستند در مدت اندک در برابر سعودی ها مقاومت کنند.

* آمریکا به دنبال شیر دوشی از عربستان و فرسایش نیروهای منطقه است

قطری ها خود را پیروز میدان می دانند و آنچه از  الجزیره پخش می شود و مسوولان قطری نقل می کنند نشان دهنده یک نوع اعتماد قطری ها به خودشان است و این پیروزی را در برابر سعودی ها به اشکال مختلف ادامه می دهند و آمریکا هم مایل است این بحران ادامه داشته باشد تا بتوانند عملیات شیر دوشی خود را ادامه داده و  یک نوع فرسایشی در نیروها و اقتصاد منطقه بوجود آورند.

سئوال: با وجود پیروزی های پی در پی محور مقاومت در منطقه در عراق و سوریه و شکست های مکرر داعش در منطقه محور غربی و عربی ممکن است چه برنامه ها و نقشه هایی را برای آینده کشورهای اسلامی طراحی کنند؟

داعش در حال حاضر در عراق و سوریه سرزمین هایی را از دست داده و این پیروزی بزرگی برای جبهه مقاومت هست. داعش یک بخش بزرگی از منابع مالی، نفتی و دلال گری خود را در این مناطق از دست داده است ،داعش در عراق آسیب بزرگی دیده و اعتبارش را  از دست داده است  .

بخشی از داعش تفکر، رسانه و حمایت های غربیان است که هنوز به دنبال ادامه حضور داعش در مناطق دیگر هستند تا ایجاد درگیری های فرسایشی در منطقه کنند. داعش در عراق پایان نسبی پذیرفته اما باید یاد آور بازگشت افغان های عرب به کشورهایشان بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی در آزاد سازی افغانستان در دهه 80 و 90میلادی باشیم.

* احتمال ظهور داعش با رنگ و شکل های مختلف در منطقه

این احتمال وجود دارد که داعش با شیوه های دیگری ظاهر شود و یا با عملیات ها تروریستی در شهر ها مختلف ظهور پیدا کند. یکی از موارد اساسی مقابله با داعش فکری است و ایجاد فضای مناسب برای جلوگیری از رشد چنین پدید ه ای در شهر ها و کشورهای مختلف است که بهانه ای را برای گروه های تکفیری ایجاد می کنند تا نسبت به جذب جوانان موفق باشند و باید راه های مقابله با داعش بویژه مقابله فکری را توسعه دهیم تا شاهد نابودی داعش باشیم .

داعش و یا اسامی دیگر همچون القاعده و طالبان جبهه النصره بر اساس یک تفکر شکل گرفته است اما برای جلوگیری از پخش کالای مسموم نباید به جمع آوری صرف آن بپردازیم بلکه باید این کارخانه های تولید کننده چنین کالاهایی را هم نابود کنیم. آنچه تولید کننده اندیشه داعش در منطقه است مکتب های منحرف در عربستان و در کشورها تحت لیسانس عربستان هستند که به تولید این اندیشه همت می گمارند در واقع باید سرچشمه تولید این تفکر را خشکاند و از بین برد و این راه موفقیت آمیز مبارزه با داعش است. اما قطعا طراحی های غربی و صهیونیستی برای جهان اسلام و تولید چنین گروه هایی ادامه دارد و این درگیری ها باز تولید می شوند اما این پیروزی های بزرگ و ائتلاف حقیقی مقاومت و همبستگی بین ملت ها منطقه می توانند جلو دار توطئه های بزرگ چالش های پیش رو باشد.

گفت و گو از وجیهه سادات حسینی